HR In the Know 5/2024

Prawodawstwo unijne ustanawia i chroni prawa pracownicze, zarówno w wymiarze indywidualnym, jak i na poziomie zbiorowym. 

W przypadku operacji (reorganizacji) transgranicznych – przekształcenia, podziału albo łączenia spółek – przedsiębiorcy unijni muszą wziąć pod uwagę istniejące prawo partycypacji pracowników. Przez partycypację w organach korporacyjnych spółek należy rozumieć uprawnienie pracowników lub ich przedstawicieli do (i) wyznaczenia, wyboru albo rekomendowania członków rady nadzorczej albo rady dyrektorów (zarządu) albo (ii) sprzeciwienia się wyznaczeniu członków tych organów spółki.

Nowe przepisy o prawie uczestnictwa pracowników

15 września 2023 r. weszły w życie nowelizacja Kodeksu spółek handlowych oraz nowa ustawa o uczestnictwie pracowników w spółce powstałej w wyniku transgranicznego przekształcenia, połączenia lub podziału spółek. 

Przepisy te implementują do polskiego porządku prawnego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2121 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniająca dyrektywę (UE) 2017/1132 w odniesieniu do transgranicznego przekształcania, łączenia i podziału spółek (tzw. dyrektywę o transgranicznej mobilności spółek, ang. Mobility Directive) i znacząco rozszerzają zakres prawa pracowników jako interesariuszy wewnętrznych spółek do uczestnictwa zarówno w samej procedurze transgranicznej reorganizacji, jak również w organach spółek powstałych w wyniku takiej reorganizacji.

Udział pracowników w procedurze transgranicznej reorganizacji

Zgodnie z nowymi przepisami Kodeksu spółek handlowych, prawo partycypacji pracowników w procedurze transgranicznej reorganizacji ma przede wszystkim charakter informacyjny i opiniodawczy. Przedstawicielom pracowników (a w razie ich braku – samym pracownikom) należy udostępnić w szczególności: (i) plan transgranicznej reorganizacji (odpowiednio plan połączenia, podziału, przekształcenia), którego obligatoryjnym elementem jest m.in. określenie warunków wykonywania praw pracowniczych oraz zasad udziału pracowników w ustaleniu ich praw uczestnictwa, jak również (ii) sprawozdania finansowe oraz sprawozdania zarządów z działalności spółek biorących udział w reorganizacji za trzy ostatnie lata obrotowe wraz ze sprawozdaniem z badania biegłego rewidenta, oraz (iii) opinię biegłego z badania planu reorganizacji. Pracownicy i ich przedstawiciele mają prawo przedstawienia uwag do planu reorganizacji i opinii do sporządzonego dla nich sprawozdania. 

Prawo partycypacji w organach korporacyjnych 

Nowe przepisy mają przeciwdziałać utracie przez pracowników prawa partycypacji lub jego ograniczeniu w sytuacji, gdy przepisy państwa przeznaczenia (państwa członkowskiego UE, w którym zostanie zarejestrowana nowopowstała spółka) nie przewidują uczestnictwa pracowników w organach korporacyjnych spółek lub zakres tego uczestnictwa jest węższy niż w państwie wyjścia.

Zasadą jest, że w przypadku reorganizacji transgranicznej do spółki przekształconej, przejmującej lub powstałej w wyniku połączenia transgranicznego zastosowanie mają zasady partycypacji pracowniczej obowiązujące w państwie członkowskim przeznaczenia (państwa siedziby spółki przejmującej albo spółki powstałej w wyniku połączenia), jeśli takie zasady istnieją.

Dyrektywa 2019/2121 ustanawia jednak szczególny mechanizm ochrony praw pracowników. Sprowadza się on zasadniczo do tego, że jeśli w spółce przekształcanej, dzielonej lub uczestniczącej w połączeniu (w państwie wyjścia) pracownicy korzystają z uprawnień partycypacyjnych, w spółce powstałej w wyniku operacji transgranicznej należy zagwarantować uczestnictwo załogi przez kolejne 4 lata od kiedy transgraniczna reorganizacja stała się skuteczna (tj. kolejne operacje transgraniczne lub krajowe nie mogą prowadzić do obniżenia poziomu uczestnictwa). Co więcej, konieczność zachowania powyższych uprawnień pracowniczych należy wziąć pod uwagę również przy wyborze formy prawnej nowopowstałej spółki – nie może ona bowiem uniemożliwiać realizacji prawa partycypacji przez pracowników.

Na tle innych krajów europejskich (np. Niemiec czy Szwecji) polski poziom uczestnictwa pracowników w organach korporacyjnych jest zwykle zdecydowanie niższy, a co za tym idzie – pracownicy polskich spółek utworzonych w wyniku operacji transgranicznych mogą potencjalnie stać się beneficjentami uprawnień pracowniczych wedle reguł innych państw członkowskich. 

Spółki uczestniczące w operacji transgranicznej będą zobowiązane do zagwarantowania pracownikom nowo zawiązanej polskiej spółki prawa partycypacji na drodze:

1.  porozumienia o zasadach partycypacji pracowników, które to porozumienie jest zawierane ze specjalnym zespołem negocjacyjnym (SZN). Polska ustawa szczegółowo określa m.in. procedurę powołania polskich członków SZN. 

albo

2. poprzez przyjęcie standardowych zasad partycypacji określonych w dyrektywie i rozdziale 3 ustawy – gdy nie doszło do zawarcia ww. porozumienia z SZN ustanawiającego odmienne reguły uczestnictwa pracowników albo władze spółek uczestniczących w operacji transgranicznej podejmą decyzję o bezpośrednim podleganiu tym standardowym zasadom. Wówczas decyzja o formie uczestnictwa pracowników i podziale miejsc w organach spółki powstałej w wyniku operacji transgranicznej przypadających przedstawicielom pracowników należy do zespołu przedstawicielskiego.

Polscy członkowie SZN, zespołu przedstawicielskiego i przedstawiciele pracowników w organach spółki powstałej w wyniku operacji transgranicznych korzystają ze szczególnej ochrony ich stosunku pracy.

Jak możemy pomóc?

W związku z planowaną reorganizacją transgraniczną, warszawska kancelaria we współpracy z innymi europejskimi biurami Linklaters wesprze Państwa w:

• analizie operacji transgranicznej z perspektywy prawa uczestnictwa pracowników, w tym zasad partycypacji mających zastosowanie do nowopowstałej spółki;
• wyborze procedury zagwarantowania pracownikom prawa partycypacji (porozumienie ze specjalnym zespołem negocjacyjnym czy przyjęcie standardowych zasad partycypacji) oraz ustaleniu planu działania;
• przeprowadzeniu postępowania w celu wyłonienia polskich członków specjalnego zespołu negocjacyjnego lub zespołu przedstawicielskiego;
• negocjacjach ze specjalnym zespołem negocjacyjnym, w tym sporządzeniu porozumienia o zasadach partycypacji pracowników;
• innych sprawach związanych z realizacją przez pracowników ich prawa uczestnictwa.