HR In the Know 8/2024
W dniu 14 czerwca 2024 r. Sejm przyjął poprawki Senatu do ustawy o ochronie sygnalistów („Ustawa”), kończąc tym samym parlamentarny etap procedowania nad aktem prawnym wdrażającym przepisy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii („Dyrektywa”).
O poszczególnych projektach, które pojawiły się w trakcie prac nad Ustawą, informowaliśmy Państwa w poprzednich wydaniach HR In the Know 2/2024, 4/2024, 7/2024.
Z uzyskanych przez nas informacji wynika, że w poniedziałek 17 czerwca 2024 r. Ustawa została przekazana Prezydentowi do podpisu, który powinien podpisać ją w terminie 21 dni (może też podjąć decyzję o jej skierowaniu do Trybunału Konstytucyjnego lub skorzystać z tzw. prawa weta).
W związku z powyższym bardzo prawdopodobne jest, że Ustawa wkrótce zostanie podpisana przez głowę państwa i ogłoszona w Dzienniku Ustaw. To z kolei oznaczać będzie początek trwającego 3 miesiące vacatio legis, po upływie którego wszyscy pracodawcy będą musieli stosować nowe przepisy a podmioty wskazane w Ustawie będą zobowiązane dodatkowo wdrożyć odpowiednie procedury zgłoszeń wewnętrznych. Na sprostanie wynikającym z Ustawy obowiązkom pozostało już zatem naprawdę mało czasu, który może okazać się niewystarczający na stworzenie od podstaw oraz wdrożenie procedur zgłoszeń wewnętrznych. Dlatego też warto już teraz zacząć przygotowania, zamiast czekać na ogłoszenie aktu prawnego w Dzienniku Ustaw, zwłaszcza że ostateczny kształt Ustawy jest już znany.
Przypominamy w szczególności, że obowiązek wprowadzenia takich procedur w swojej organizacji będą miały podmioty prawne, na rzecz których według stanu na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku wykonuje pracę zarobkową co najmniej 50 osób, przy czym do liczby tej wliczani będą nie tylko pracownicy, ale również osoby świadczące pracę na innej podstawie prawnej, w szczególności na podstawie umów cywilnoprawnych.
Senat wniósł łącznie 5 poprawek do uchwalonej pierwotnie przez Sejm Ustawy, którą opisywaliśmy w HR In the Know 7/2024, przy czym większość z nich miała charakter jedynie redakcyjny i uściślający pewne kwestie w celu wykluczenia wątpliwości interpretacyjnych niektórych przepisów aktu prawnego. Wszystkie powyższe poprawki Senatu zostały zaakceptowane przez Sejm. Najważniejszą z nich jest wykreślenie prawa pracy z katalogu naruszeń prawa, które mogą zostać zgłoszone lub ujawnione publicznie przez sygnalistę. Poprawka ta uzasadniona była tym, że Dyrektywa nie wymienia prawa pracy w zestawieniu dziedzin, których naruszenie musi być objęte przepisami o ochronie sygnalistów. Wynika to z tego, że unijne oraz polskie prawo pracy zawiera szereg gwarancji chroniących pracownika ujawniającego naruszenie prawa, a pracownik już obecnie może użyć szeregu ścieżek umożliwiających mu informowanie o naruszeniu prawa w miejscu pracy. Powyższą zmianę należy ocenić pozytywnie, ponieważ przyznanie statusu sygnalisty osobom zgłaszającym potencjalne naruszenia prawa pracy mogłoby być nadużywane przez pracowników do uzyskania dodatkowej ochrony, w tym do podnoszenia przez nich wobec pracodawcy roszczeń o odszkodowanie lub zadośćuczynienie na gruncie Ustawy za działania odwetowe w sytuacjach, gdy roszczenia te pokrywałyby się z roszczeniami wynikającymi z przepisów prawa pracy.
Inną zmianą w ostatecznym tekście Ustawy, na którą warto zwrócić uwagę, jest wprowadzenie uprawnienia sygnalisty do nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w rozumieniu ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej, także wówczas, gdy sygnalista będzie w stanie ponieść koszty odpłatnej pomocy prawnej.
